Christel Hessels

De behandeling van veel ernstige psychische aandoeningen, zoals borderline persoonlijkheidsstoornis kan erg langdurig zijn. Bovendien start die behandeling niet altijd vroeg genoeg in het traject van de ontwikkeling van de stoornis en sluit niet altijd aan bij de belevingswereld van jongeren, waardoor veel van hen behandeling stoppen zonder het gewenste resultaat. Toepassing van de vroege interventie HYPE ondervangt deze problemen, en zorgt ervoor dat de jongere met kenmerken van borderline, zoals problemen in emoties en relaties in een relatief korte maar intensieve behandeling de juiste bagage krijgt om op eigen kracht verder te kunnen.

Een van de aandachtsgebieden waarmee Christel in haar werk veel te maken heeft, is borderline. Ze weet als geen ander: hoe eerder je er als behandelaar bij bent om een borderline persoonlijkheidsstoornis te behandelen, hoe gunstiger de prognose. En het belang hiervan is enorm, omdat het gaat om jonge mensen. Als zij snel leren om te gaan met hun kwetsbaarheid, is de kans kleiner dat hun latere leven wordt ontregeld door hun psychische aandoening.

Via Australië

Christel werkte al geruime tijd in de ggz voordat ze tijdens een congres hoorde over de Australische behandeling HYPE: Helping Young People Early. “Ik werkte met jongeren die in de klinische setting heel lang werden behandeld. Dat moest beter kunnen, dacht ik. Als we die jongeren korter konden behandelen en meer zouden kunnen aansluiten bij hun eigen leefwereld zou dat heel waardevol voor ze kunnen zijn. En bovendien zou het ruimte scheppen om veel meer jongeren te behandelen.”

HYPE bood de oplossing die ze zocht. “De kern is dat je hiermee veel meer vanuit de ontwikkeling van de jongere naar complexe psychische stoornissen kijkt en daarbij aansluit. Hoe eerder in het proces je erbij bent, hoe beter het is. De impact van de behandeling kan dan veel groter zijn, en je voorkomt verergering van de situatie.” De vergelijking die in dit opzicht wel wordt gemaakt met somatische zorg, vindt Christel wel deels terecht maar toch niet helemaal. “In de somatiek is sprake van een duidelijke samenhang tussen een hogere leeftijd en een hoger ziekterisico. In de psychische zorg ligt het zwaartepunt juist rond de puberteit en de jongvolwassenheid. In die kritische fase moet je er dus bij zijn en vooral niet wachten tot problemen erger worden.”

Kort programma

Borderline heeft heel veel overlap met andere psychische stoornissen. “Klassiek is kijken naar categorieën stoornissen waarvoor afzonderlijke behandelprogramma’s en richtlijnen zijn ontwikkeld, maar stoornissen overlappen elkaar voor een belangrijk deel”, vertelt Christel. “Bovendien heb je niet ineens een stoornis. Er zijn al langer risicosignalen en daar richten we ons op. Dan kun je met een kort intensief programma veel winst boeken en dat is dus wat we met HYPE doen. Het is ongeveer vijf maanden individuele psychotherapie, waarin jongeren ontdekken welke relationele patronen spelen in hun leven, ze deze eerder gaan herkennen en een begin maken met nieuwe manieren van omgaan met zichzelf en met anderen. Hierbij maken we steeds de vertaalslag naar het dagelijks leven. We doen dit door actief de naasten bij het proces te betrekken zodat zij snappen wat deze jongere nodig heeft in diens dagelijks leven. Bovendien bieden we psychosociale begeleiding, om de jongere bijvoorbeeld te helpen om wel op school te kunnen blijven in een moeilijke periode, of te helpen bij een sollicitatie.”

Bij deze aanpak wordt de knip in de zorg voorkomen die doorgaans bestaat als de patiënt de leeftijd van achttien jaar bereikt en dus moet overstappen van jeugdpsychiatrie naar volwassenenpsychiatrie. In HYPE worden de jongeren met kenmerken van borderline geholpen in de leeftijd van twaalf tot 25 jaar.

Vertrouwen geven

Met HYPE weet de jongere die wordt behandeld waar hij aan toe is. “De behandeling is kort en afgerond, met heldere doelen die de jongere zelf belangrijk vindt om aan te werken. Na de behandeling is er een follow-up van een half jaar waarin ruimte bestaat voor maximaal vier gesprekken. Waar het om gaat, is dat we gereedschap bieden om het functioneren op peil te brengen en te houden. En daar gaat het om, want hoewel de kenmerken van borderline heel instabiel zijn, kunnen deze tot wel twintig jaar later problemen geven op het gebied van werk, verslavingen of relaties. Dus is het heel belangrijk om zo vroeg mogelijk vertrouwen te ontwikkelen dat je dingen kunt, je school of studie afmaken bijvoorbeeld. Je doet ervaringen op waaraan je de rest van je leven wat hebt.”

Evaluaties tonen aan dat het de meeste jongeren inderdaad lukt om op eigen kracht verder te kunnen. “Die vier follow up-gesprekken die we bieden, zeggen ze allemaal te willen. Maar vaak zeggen ze na twee gesprekken al dat ze het verder zelf wel redden.” GGz Centraal geeft scholing in HYPE en werkt daarnaast samen met diverse partijen, waaronder het Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen om de elementen van HYPE breder te kunnen inzetten in de ggz, zodat vroege interventie voor veel meer jongeren beschikbaar kan zijn.

Wat kunnen we nog meer van jou verwachten op het gebied van zorgverslimmen?

“We werken samen met de jongeren om wie het gaat samen aan verdere verbetering van de zorg. Daarvoor nodigen we ze uit voor het HYPE platform dat gericht is om ons te adviseren. Zo is er in de sollicitatieprocedure voor nieuwe collega’s ook altijd een gesprek met jongeren van het HYPE platform. De advisering uit het platform heeft bijvoorbeeld al geleid tot een app om jongeren die zichzelf beschadigen voor te bereiden op een interventie. Verder bereiden we onderzoek voor naar de mogelijkheden voor de jongeren om meer met familieleden in gesprek te komen over emoties.”

Wie vind jij een echte zorgverslimmer?

“Ik moet meteen denken aan Michelle van Tongerloo, huisarts en straatdokter. Zij kijkt verder dan de klachten van de patiënt en werkt zonder een oordeel te vellen aan maatschappelijke oplossingen.”

Wat doe je als je even niet bezig bent met het verslimmen van de zorg?

“Heel veel leuke dingen. Sporten, tijd doorbrengen met vrienden, vakantie.”