Ilse Verveer

Met welke innovatie houd je je bezig?

“Ik doe onderzoek naar de inzet van VR-brillen in de behandeling van trauma met EMDR. De brillen zijn zo geprogrammeerd dat een virtuele behandelaar de behandeling afneemt, volgens protocol, zoals dat ook in de behandelkamer gebeurt. Daardoor is het mogelijk om de bril autonoom in te zetten en kan de cliënt er thuis mee oefenen. Wij hebben het afgelopen jaar onderzocht wat de uitkomsten en ervaringen zijn met deze manier van behandelen.”

Hoe werkte dat onderzoek?

“We hebben het samen met behandelaren opgezet: vanuit hun klinische expertise hadden ze het idee dat de VR kon bijdragen aan de behandeling. Ze hebben dat getest en daarna zijn we met een projectgroep het thuisonderzoek begonnen om te zien hoe ze de bril zouden kunnen inzetten en wat de inzet doet. We hebben interviews afgenomen om de ervaringen bij behandelaren en cliënten op te halen, maar ook gekeken naar kwantitatieve gegevens zoals behandelduur- en effectiviteit. Cliënten met traumasymptomen namen de bril na instructie van de behandelaar twee weken mee naar huis, oefenden vier keer en leverden de bril dan weer in. Er was ook een controlegroep: cliënten met dezelfde klachten en EMDR-behandeling die de bril niet gebruikten. Beide groepen vulden vragenlijsten in met betrekking tot de symptomen. En we vroegen naar gebruikerservaring van de thuisgroep.”

Uit welke vraag komt dit onderzoek voort?

“We denken dat er een efficiëntieslag te maken valt als behandelaren de bril kunnen inzetten. We kampen in de GGZ met dezelfde uitdagingen als de rest van de zorg: te weinig behandelaren en te veel cliënten tegelijk, waardoor er lange wachtlijsten zijn. Het zou veel oplossen als cliënten zelfstandig aan de slag kunnen met hun behandeling. Als cliënten thuis kunnen oefenen met de bril, scheelt dat reguliere sessies. Maar we wilden natuurlijk eerst goed onderzoek doen voor we de VR-brillen breed implementeren, zodat we zeker weten dat het iets bijdraagt aan de behandeling en het behalen van onze doelstelling.”

Hoe werkt de VR-bril precies?

“EMDR gaat over oogbewegingen en het ophalen van trauma, beelden, uit je eigen gedachten. In de behandelkamer bespreekt de behandelaar met de cliënt welke beelden de cliënt thuis gaat behandelen. De VR-bril neemt de cliënt dan mee in dat proces en vertelt precies wat hij of zij moet doen. De virtuele behandelaar vraagt ook naar spanning in het lichaam en waar dat te voelen is. En er zijn afleidingen die het werkgeheugen belasten, zoals een balletje dat heen en weer beweegt en een tikkend geluid. Precies zoals het EMDR-protocol eruitziet in de behandelkamer dus. En als een cliënt niet meer reageert of trager wordt, is de bril zo geprogrammeerd dat hij daarop inspeelt en de behandeling aanpast aan de cliënt.”

Wat zijn de reacties?

“We hebben 55 cliënten getest bij ongeveer twintig behandelaren. We hebben cliënten én behandelaren geïnterviewd. De behandelaren zijn heel enthousiast, ze willen er graag mee verder werken en ze zouden graag zien dat cliënten de bril nog wat langer thuis mogen gebruiken. Dat horen we ook van cliënten zelf terug: mensen die goed zelfstandig aan de slag kunnen, in een veilige thuisomgeving, zijn heel tevreden. Ze geven aan dat het net zo effectief is als een behandeling in de behandelkamer, met als voordeel dat ze niet het idee hebben dat ze de behandelaar “lastigvallen” met trauma’s. Ze vinden het prettig dat ze de controle voelen over hun eigen behandeling.”

Wat levert het concreet op?

“Ik kan nog geen kwantitatieve data delen, omdat we de data nog aan het analyseren zijn. Maar van de behandelaren krijgen we mee dat de behandelsessies met de bril net zo effectief zijn als de behandelsessies in de kamer. Dat bespaart de behandelaar tijd en zorgt ervoor dat cliënten frequenter een EMDR sessie doen, waardoor er uiteindelijk meer cliënten sneller geholpen kunnen worden. En het is fijn voor cliënten dat ze thuis makkelijk kunnen oefenen, zonder afspraak te hoeven maken of de therapie hoeven te onderbreken als de behandelaar ziek is of op vakantie, waardoor de EMDR intensiever en effectiever wordt.”

Wat is de volgende stap?

“Aan de hand van de resultaten uit het onderzoek kijken we nu hoe we de inzet van de bril breder kunnen uitrollen. Het is heel belangrijk om dat ook goed met de behandelaren af te stemmen. In de interviews met behandelaren hebben we ook gevraagd: hoe zien jullie het voor je? Het is een nieuwe tool en het is toch een beetje spannend om die in te zetten, dus het is goed om protocollen, handvatten, te hebben. En op iedere zorglocatie waar de VR-brillen gebruikt zullen worden, zetten we een ambassadeur in die weet hoe het werkt en die andere behandelaren enthousiast kan maken. Want als de behandelaar erin gelooft, gaat de cliënt het ook veel beter toepassen natuurlijk.”

Kun je de VR-brillen ook op andere vlakken inzetten in de toekomst?

“Ja, daar zijn we al mee bezig. De vraag speelt of we nu ook exposure door middel van VR kunnen inzetten. We hebben brillen die heel veel 360-graden video’s bevatten: video’s die zijn opgenomen met acteurs, waarin scenario’s worden nagebootst die inspelen op angsten en trauma’s. Er is veel behoefte aan om dat in te zetten bij onder andere jongeren, met name omdat onder die doelgroep veel sociale angst voorkomt. Daarom zijn er ook video’s gemaakt op middelbare scholen, waarin je klaslokalen ziet. Daarmee kunnen jongeren dus heel goed oefenen met sociale angst. En we zijn op dit moment ook een pilot aan het draaien bij onze jeugdafdeling vanaf twaalf jaar. Mijn droom met VR is dat we de situaties zelf kunnen nabootsen als behandelaar. En actiegericht maken: je wilt dat er iets gebeurt waar een cliënt op kan reageren. Als dat in de mobiele versie beschikbaar komt, dan heb je volgens mij al bijna de ideale situatie om VR in te zetten voor angst. Er zijn veel ontwikkelingen gaande op dit gebied en ik denk dat, als de GGZ hier nu in investeert, er uiteindelijk veel te winnen valt op lange termijn.”