Piet Berkers

Met welke initiatieven houd je je bezig?

“Ik werk als themamanager zorglogistiek bij Logistics Community Brabant, LCB. De afgelopen drie jaar heeft LCB een subsidie, een regiodeal, ontvangen vanuit de provincie Noord-Brabant en de gemeente Breda, om projecten mee op te zetten rond re-use en refuse van zorgartikelen. We focusten eerst op hergebruik van geneesmiddelen, maar toen dat nog niet mogelijk bleek, zijn we ons gaan richten op recycling van verpleegartikelen en incontinentiemateriaal. We halen, met het Rode Kruis, nu bij zo’n honderdvijftig tot tweehonderd thuiszorgteams ongebruikte, geretourneerde incontinentiematerialen op. Die worden beoordeeld en op voorraad gelegd op onze locatie in Oosterhout en die komen dan op een virtuele marktplaats, Zorgplein. Daar worden ze nu aangeboden aan particulieren en zorginstellingen. Ook proberen we zorginstellingen met een eigen thuiszorgtak nu te helpen om hun eigen zorgplein in te richten: ze halen het extramuraal op, leggen het op voorraad op hun eigen locatie en leveren het door aan hun WLZ-patiënten.”

Waarom zijn jullie hiermee begonnen?

“We richtten ons in eerste instantie geneesmiddelen. In 2018 wilden een aantal stagiairs eens in kaart brengen hoeveel er geretourneerd wordt in de zorg. We hebben toen een aantal containers met ongebruikte, geretourneerde artikelen van één apotheek omgegooid en zijn gaan tellen. Die getallen zijn we gaan extrapoleren naar landelijke aantallen en we kwamen veel hoger uit dan de verspilling van honderd miljoen euro aan geneesmiddelen, een getal dat al sinds jaar en dag geroepen wordt. Gezien de tellingen die we hebben gedaan, en later een onderzoek waaruit bleek dat hooguit een derde van de mensen medicijnen retourneert, kwamen we op een factor twintig meer uit. Geen 100 miljoen maar ruim twee miljard euro aan geneesmiddelen en verpleeg- en verzorgingsartikelen wordt ongebruikt vernietigd. Toen hebben we geld aangevraagd bij de provincie en de subsidie gekregen.”

Wat was het doel van die regiodeal?

“De provincie heeft ons gevraagd om de bewustwording onder mensen te vergroten, zodat niet een derde van de mensen zou gaan inleveren, maar twee derde. Ook kregen we als doel om een business case op te zetten voor hergebruik van geneesmiddelen. We hebben extra inleverpunten gerealiseerd, bij zes supermarkten in de regio Breda. Meer inleverpunten leverden ook meer ongeopende, geretourneerde geneesmiddelen op. Na die fase hebben we de stoute schoenen aangetrokken en hebben we met de ingezamelde retouren twee keer een grote zending geleverd aan Suriname. Daar was men in Suriname erg blij mee, simpelweg om de reden dat daar geen geneesmiddelen waren, behalve op de zwarte markt. Maar in 2021 kregen we een brief op de mat van de inspectie: het was een leuk idee, maar niet toegestaan op grond van huidige wetgeving. En dat is ontzettend jammer: met de ongebruikte geretourneerde geneesmiddelen van Noord-Brabant kunnen we Suriname structureel van geneesmiddelen voorzien.”

De grootste klant van de farmacie is de vuilnisbak. Daar moeten we vanaf

En toen?

“Toen zijn we gestopt en ons, samen met een aantal ziekenhuizen, gaan bezighouden met hergebruik van intramurale retouren. Daarin bedenken we nog steeds leuke dingen. Ook hebben we een groothandelsvergunning geregeld en zijn we daarmee een nieuw initiatief begonnen vanuit onze eigen groothandel, Next. We hopen dat die snel de papieren krijgt om partijen medicijnen uit de markt, industrie en groothandel met beperkte houdbaarheidsdatum op te kopen en te leveren aan landen waar het hard nodig is. Daarnaast hebben we vanuit de regiodeal de stichting CareCycle opgericht. Die stichting houdt zich bezig met het in kaart brengen met de omvang van de verspilling in de zorg, met methodes om die tegen te gaan en met onderzoek naar geretourneerde geneesmiddelen en waarom die niet opnieuw uitgegeven mogen worden.”

Wat leveren deze initiatieven de zorg concreet op?

“Ik maak onderscheid tussen geneesmiddelen en overige. Als wij zouden mogen beschikken over de geretourneerde geneesmiddelen, dan zou iedere Nederlandse provincie daarmee een heel land weer van een fatsoenlijke voorraad medicatie kunnen voorzien. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat de houdbaarheidsdata van medicijnen soms, aantoonbaar, tachtig jaar zijn. Waar we nu veel weggooien onder het mom van verstreken houdbaarheidsdatum, lijkt het erop dat je heel veel nog kunt hergebruiken. Het probleem is: niemand pakt verantwoordelijkheid. We willen daarom bewustwording rond houdbaarheid creëren. Wat betreft inkoop, ook van zorgartikelen: we willen mini circulaire economieën binnen zorginstellingen bouwen: ophalen in de eigen thuiszorg, vervolgens gebruiken binnen de eigen langdurige zorg. Dat levert CO2-besparing op en de retouren worden niet meer verbrand, waardoor het milieu gespaard wordt. Het bespaart kosten en het zorgt ervoor dat je uiteindelijk minder gaat maken. En dat wil je ook. Zeker bij geneesmiddelen. De grootste klant van de farmacie is de vuilnisbak en daar moeten we vanaf.”

Het klinkt alsof jullie pas aan het begin staan van een grotere beweging.

“Zeker. Tijdens het slotevent, na drie jaar regiodeal, keken we terug en ik vond het erg interessant om te zien hoe we in 2018 ontzettend onschuldig begonnen zijn met het omkiepen van een vuilnisbak. En kijk waar we nu staan: we zijn met zorgverzekeraars in gesprek, waardoor particulieren vergoedingen krijgen om gebruik te maken van ongebruikte retouren. We merken dat de industrie aan het veranderen is. We gaan van re-use steeds meer naar refuse en dat is het meest interessante. Refuse wil zeggen: iets dat je niet nodig hebt, ga je ook niet maken.”

Wat voor stappen hopen jullie daarin te kunnen zetten?

“Logistiek is de kern. We willen naar goed voorraadbeheer in de keten: daar is een wereld te winnen. Voorraadbeheer in de zorg is heel goed, te goed: alles wordt dubbel of driedubbel besteld. Het voordeel is dat je nooit misgrijpt, maar het betekent ook dat er veel over is en dat leidt tot verspilling. Er zijn een paar initiatieven om de logistiek te verbeteren. We zijn bezig om bestaande logistieksoftware gratis beschikbaar te stellen voor de zorg, zodat zorginstellingen hun logistieke zaken beter op orde krijgen. Ook zijn we bezig met intelligente temperatuurloggers, die kunnen meten of medicijnen niet te warm zijn geworden. Dat kun je ook toepassen op dure geneesmiddelen. En we zijn met een aantal ziekenhuizen bezig om een soort platform te bouwen, onder de projectnaam SOLIDAIR, dat aanhaakt op het eigen voorraadsysteem van het ziekenhuis en waaraan al die ziekenhuizen worden ontsloten. De voorraad laat je in het ziekenhuis, maar als een ander ziekenhuis iets nodig heeft dat ze zelf niet op voorraad hebben, ik noem maar iets als slangengif, dan kun je met een druk op de knop zien waar je het wel kunt halen, in plaats van bellen. We moeten van solitair naar solidair.”